ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ

Βάσει Ελληνικής νομοθεσίας, παιδιά και σύζυγος δικαιούνται να κληρονομήσουν μέρος ενός κληροδοτήματος, ανεξάρτητα από τους όρους που επιβάλλονται από μια διαθήκη. Αν ο θανών ή η θανούσα δεν έχει αφήσει διαθήκη, η κληρονομιά μοιράζεται μεταξύ των εγγυτέρων συγγενών.

Σε περίπτωση που η κληρονομιά εμπλέκει δικαιούχους από διαφορετικές χώρες, τότε κληρονόμοι και συγγενείς θα αντιμετωπίσουν κάποια περίπλοκα θέματα. Το πιο κρίσιμο ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί για να διαλευκάνει όλα τα διαδικαστικά βήματα της κληρονομιάς είναι “ποιός είναι ο εφαρμοστέος νόμος;”

Βάσει των σημερινών νόμων στην Ελλάδα, η υπηκοότητα του θανόντος τη χρονική στιγμή του θανάτου του, έχει κρίσιμη σημασία σε όλη τη διαδικασία. Εάν ο αποθανών είχε Ελληνική υπηκοότητα, τότε η διαδοχή ρυθμίζεται από την Ελληνική νομοθεσία με ένα χρονικό όριο αποποίησης κληρονομιάς, τρόπους αποδοχής κληρονομιάς, δυνατότητες κληρονόμησης…

Ειδικά χαρακτηριστικά Ελληνικού Κληρονομικού Δικαίου

Συγγενείς που θεωρούνται νόμιμοι κληρονόμοι, κατηγοριοποιούνται σε “τάξεις” όπως ορίζεται από τον Ελληνικό Αστικό Κώδικα. Όταν υφίσταται κληρονομιά χωρίς διαθήκη (κληρονομική εξ αδιαθέτου διαδοχή), τότε προβλέπονται έξι (6) τάξεις, καθορίζοντας ποιοι καλούνται με σκοπό την αποδοχή ή την αποποίησή της.

• 1ητάξη στην κληρονομική διαδοχή. Ως κληρονόμοι εξ αδιαθέτου στην πρώτη τάξη καλούνται οι κατιόντες του κληρονομουμένου. Αυτό σημαίνει ότι στην κληρονομιά πρώτα καλούνται, είτε να αποδεχτούν είτε να αποποιηθούν, τα τέκνα του θανόντος, τα οποία κληρονομούν ισομερώς, δηλαδή στο ίδιο ποσοστό.Στην περίπτωση που κατά το χρόνο θανάτου του κληρονομουμένου δεν ζει ένα εκ των τέκνων του, που όμως έχει ζώντα δικά του τέκνα (εγγόνια του κληρονομουμένου), αυτά (τα εγγόνια) υπεισέρχονται στη θέση του τέκνου που δεν ζει (διαδοχή κατά ρίζες). Ο επιζών σύζυγος του θανόντος (ή της θανούσης) στην πρώτη τάξη κληρονομεί το 1/4 της περιουσίας του θανόντος (ή της θανούσης) (δηλαδή 3/4 τα τέκνα και 1/4 ο επιζών σύζυγος)
• 2ητάξη στην κληρονομική διαδοχή. Εφόσον δεν υπάρχουν κληρονόμοι πρώτης τάξης (τέκνα και εγγόνια του θανόντος) τότε δεύτεροι καλούνται οι κληρονόμοι δεύτερης τάξης. Στην δεύτερη τάξη καλούνται μαζί οι γονείς του κληρονομουμένου, οι αδελφοί, καθώς και τέκνα και έγγονοι αδελφών που έχουν πεθάνει πριν από αυτόν. Δηλαδή στην δεύτερη τάξη εμφανίζονται οι γονείς και τα αδέλφια του θανόντος. Εάν τα αδέλφια έχουν πεθάνει πριν από αυτόν τότε εμφανίζονται τα τέκνα των αδελφών (ανήψια) και αντίστοιχα τα εγγόνια αυτών τα οποία όμως αποκλείονται από την κληρονομιά εφόσον υπάρχουν τέκνα αδελφών (ανήψια).
• 3ητάξη στην κληρονομική διαδοχή. Στην τρίτη τάξη καλούνται οι παππούδες και οι γιαγιάδες του κληρονομουμένου.
• 4ητάξη στην κληρονομική διαδοχή. Στην τέταρτη τάξη καλούνται οι προπαππούδες και οι προγιαγιάδες του κληρονομουμένου που ζούν και κληρονομούν κατά ισομοιρία ανεξάρτητα αν ανήκουν στην ίδια ή σε διάφορες γραμμές. Ο επιζών σύζυγος του θανόντος (ή της θανούσης) στην τρίτη τάξη κληρονομεί το 1/2 της περιουσίας του θανόντος (ή της θανούσης).
• 5ητάξη στην κληρονομική διαδοχή. Αν δεν υπάρχουν συγγενείς της πρώτης, της δεύτερης, της τρίτης και της τέταρτης τάξης, ο σύζυγος που επιζεί καλείται ως εξ αδιαθέτου κληρονόμος σε ολόκληρη την κληρονομία.
• 6ητάξη στην κληρονομική διαδοχή. Αν κατά την επαγωγή της κληρονομίας δεν υπάρχει ούτε συγγενής από εκείνους που καλούνται κατά το νόμο, ούτε σύζυγος του κληρονομουμένου, ως εξ αδιαθέτου κληρονόμος καλείται το δημόσιο

Αποποίηση κληρονομιάς

Είναι η δήλωση του προσωρινού κληρονόμου ότι δεν δέχεται την κληρονομιά, ότι δηλαδή δεν επιθυμεί να γίνει οριστικός κληρονόμος. Η δήλωση γίνεται στη γραμματεία του αρμόδιου Ειρηνοδικείου (στην περιφέρεια του οποίου δηλαδή είχε την κατοικία του ή τη διαμονή του ο κληρονομούμενος κατά τον χρόνο του θανάτου του), εντός τεσσάρων μηνών από τότε που ο κληρονόμος έλαβε γνώση της επαγωγής (ότι δηλαδή κατέστη προσωρινός κληρονόμος) και του λόγου της κληρονομιάς. Σε περίπτωση που ο κληρονομούμενος είχε την τελευταία του κατοικία στην αλλοδαπή ή που ο κληρονόμος έμαθε την επαγωγή όταν έμενε στην αλλοδαπή, η προθεσμία αυτή ανέρχεται στο ένα έτος.

Προθεσμία αποποίησης κληρονομιάς: Η αποποίηση της κληρονομιάς, όπως για τους ενήλικες, έτσι και για τους ανηλίκους, μπορεί και πρέπει επί ποινή ακυρότητας να γίνει μέσα σε αποκλειστική προθεσμία που προβλέπεται στη διάταξη του άρθρου 1847 του Αστικού Κώδικα, η οποία ορίζει ότι η προθεσμία αυτή κατά κανόνα είναι τετράμηνη, με εξαίρεση δύο περιπτώσεις, στις οποίες η προθεσμία είναι ενός έτους και ειδικότερα α) αν ο κληρονομούμενος είχε την τελευταία κατοικία του στο εξωτερικό ή β) αν ο κληρονόμος έμαθε την επαγωγή (δηλαδή έμαθε ότι έγινε κληρονόμος) όταν διέμενε στο εξωτερικό

Έναρξη προθεσμίας αποποίησης κληρονομιάς
Σύμφωνα με τη διάταξη της παραγράφου 1 του άρθρου 1847 του Αστικού Κώδικα, η προθεσμία αποποίησης κληρονομιάς αρχίζει από τότε που ο κληρονόμος έμαθε την επαγωγή και το λόγο της, ενώ σε επαγωγή από διαθήκη (αν δηλαδή ο κληρονόμος κληρονομεί δυνάμει διαθήκης) η προθεσμία αρχίζει μετά τη δημοσίευση της διαθήκης. Εάν η κληρονομιά επάγεται σε πρόσωπο ανίκανο για δικαιοπραξία, η γνώση της επαγωγής και του λόγου της ελέγχεται στο πρόσωπο του νομίμου αντιπροσώπου. Ειδικότερα, σε περίπτωση ανηλίκου που τελεί υπό γονική μέριμνα το στοιχείο της γνώσης, προκειμένου να αρχίσει να τρέχει η αποκλειστική προθεσμία της αποποίησης, κρίνεται στο πρόσωπο των γονέων του. Δηλαδή, η τετράμηνη προθεσμία ξεκινά από τότε που οι γονείς του ανήλικου έμαθαν ότι το τέκνο τους κατέστη κληρονόμος.

Αποδοχή της κληρονομίας
Η αποδοχή της κληρονομίας μπορεί να είναι ρητή ή σιωπηρή.
Ρητή αποδοχή κληρονομιάς έχουμε συνήθως όταν αυτή γίνεται με σκοπό τη μεταγραφή της στο αρμόδιο υποθηκοφυλακείο, ώστε να αποκτηθεί η κυριότητα επί ακινήτου της κληρονομιάς. Στην περίπτωση αυτή συντάσσεται συμβολαιογραφικό έγγραφο.
Σιωπηρή αποδοχή κληρονομιάς έχουμε όταν η θέληση του προσωρινού κληρονόμου να γίνει οριστικός συνάγεται από τις πράξεις ή τις παραλείψεις του. Τέτοιες πράξεις που δείχνουν τη θέληση αυτή είναι πχ η αίτηση για έκδοση κληρονομητηρίου που αναγράφει τον αιτούντα ως κληρονόμο, η άσκηση διεκδικητικής αγωγής για πράγμα της κληρονομίας που έλαβε τρίτος, η υποβολή δήλωσης φόρου κληρονομιάς, η χρησιμοποίηση πράγματος της κληρονομιάς σαν δικό του πράγμα και άλλες

Προθεσμία για τη ρητή αποδοχή της κληρονομιάς με συμβολαιογραφικό έγγραφο. Δήλωση στην ΔΟΥ
Νομικά δεν τίθεται προθεσμία για την αποδοχή της κληρονομιάς με συμβολαιογραφικό έγγραφο και μεταγραφή του στο οικείο υποθηκοφυλακείο, η οποία μπορεί να γίνει οποτεδήποτε. Όμως φορολογικά τίθεται εξάμηνη προθεσμία για την αποδοχή της κληρονομιάς με την υποβολή δήλωσης στην αρμόδια ΔΟΥ, η οποία αρχίζει
α) όταν υπάρχει διαθήκη, από τότε που αυτή δημοσιεύθηκε στα βιβλία του αρμόδιου Πρωτοδικείου και
β) όταν δεν υπάρχει διαθήκη, από τότε που επήλθε ο θάνατος του κληρονομούμενου και αποκτήθηκε η ιδιότητα του προσωρινού κληρονόμου.
Εάν παρέλθει η εν λόγω εξάμηνη προθεσμία άπρακτη, δεν υπάρχει κίνδυνος απώλειας του δικαιώματος στα πράγματα της κληρονομιάς, όμως για κάθε μήνα που δεν γίνεται η αποδοχή επιβάλλεται ένα μικρό πρόστιμο πρόστιμο από τη ΔΟΥ, το οποίο καταβάλλεται όταν και αν γίνει η υποβολή δήλωσης στη ΔΟΥ για σύνταξη συμβολαιογραφικής πράξης αποδοχής κληρονομιάς

Παρέλευση άπρακτης της τετράμηνης προθεσμίας
Αν παρέλθει η τετράμηνη προθεσμία τότε θεωρείται ότι η κληρονομιά έγινε αποδεκτή από τα τέκνα. Αποποίηση κληρονομιάς μετά την παρέλευση της τετράμηνης προθεσμίας είναι άκυρη.

Σημείωση: Από τα παραπάνω γίνεται φανερό πόσο μεγάλη σημασία έχει η αποποίηση της κληρονομιάς με χρέη (και ιδιαίτερα από ανήλικο) και συνιστάται η συνδρομή δικηγόρου εξειδικευμένου σε θέματα κληρονομιάς